Odpowiedzialność przewoźnika za szkodę w towarze w razie opóźnienia dostawy

Zgodnie z przepisami Konwencji o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów (CMR), opóźnienie w dostawie ma miejsce wtedy, gdy towar nie zostanie dostarczony w umówionym terminie (art.19). Model odpowiedzialności za opóźnienie został ukształtowany w taki sposób, że przewoźnik co do zasady odpowiada materialnie tylko do wysokości ustalonego przewoźnego i to tylko w razie udowodnienia przez uprawnionego, że wskutek opóźnienia poniósł szkodę (art.23 ust.5).W przypadku jednak jeśli w wyniku opóźnienia  dojdzie do szkody w towarze, np. poprzez zepsucie artykułów spożywczych, przewoźnik odpowiada ponad kwotę przewoźnego, na zasadach ogólnych, określonych w art.23 ust.1-3 i 24, 25 Konwencji CMR.Na podstawie tych przepisów przewoźnik jest obowiązany do zapłaty odszkodowania m.in. za obniżenie wartości towaru, w granicach rzeczywistej szkody, jednak nie wyższej niż określonych w art. 23 ust.3 Konwencji tj. 8,33 euro SDR za kg wagi brutto. Podstawą prawną roszczenia jest w takim wypadku art. 25 Konwencji CMR. W razie szkody w towarze w wyniku opóźnienia przewoźnika, nie obowiązuje zatem ograniczenie wysokości odpowiedzialności przewoźnika do kwoty przewoźnego.

Istotne może być tu  uprzedzenie przewoźnika o szczególnym charakterze ładunku oraz terminie po którym ładunek może ulec zepsuciu. Okoliczność ta jest istotna w kontekście przyczyn zwalniających przewoźnika z odpowiedzialności za szkodę wynikającą z tzw. szczególnego niebezpieczeństwa. Zgodnie bowiem z art. 17 ust.4 lit d) Konwencji przewoźnik jest zwolniony z odpowiedzialności jeżeli uszkodzenie towaru powstało z powodu m.in. „naturalnych właściwości towarów, mogących powodować ich całkowite lub częściowe (…) uszkodzenie (…), w szczególności przez (…) samoistne wewnętrzne zepsucie”. Samo powołanie się na tę okoliczność przez przewoźnika powodować będzie przerzucenie ciężaru dowodu na uprawnionego co do tego, że szkoda nie wynikła z tych zwalniających przyczyn (art. 18 ust.2). W praktyce może to powodować trudności z przypisaniem odpowiedzialności przewoźnikowi, który opóźni dostawę i będzie twierdzić że szkoda wynikła z naturalnych właściwości ładunku, może też wręcz przewoźnik (lub jego ubezpieczyciel) twierdzić, że towar nadawał się do obrotu i nie uległ zepsuciu, mimo opóźnienia, względnie że mógł być sprzedany po niższej cenie etc.

Zabezpieczenie interesów nadawcy na wypadek opóźnienie może nastąpić także poprzez zamieszczenie klauzuli specjalnego interesu w dostawie i powiązanie jej z opóźnieniem. Wpis taki umieszcza się w liście przewozowym np. w rubryce 19 (postanowienia specjalne). Wówczas w razie samego tylko opóźnienia i powstania szkody z tego tylko tytułu można dochodzić odszkodowania aż do wysokości zadeklarowanej kwoty (art.26 ust.2), czyli ponad kwotę przewoźnego. Odszkodowanie to może obejmować np. poniesione rzeczywiste straty z powodu opóźnienia (np. koszty zbadania stanu ładunku, koszty utylizacji zepsutego mięsa) , utracone korzyści (różnica w cenie mięsa powstała wskutek opóźnienia).

Zarówno w przypadku odpowiedzialności za szkodę w przesyłce na zasadach ogólnych jak i w ramach klauzuli specjalnego interesu w dostawie za opóźnienie, zawsze przewoźnik może zwolnić się z odpowiedzialności, jeżeli tylko będzie w stanie wykazać, że opóźnienie nastąpiło w wyniku okoliczności, których nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec, np. nadzwyczajne pogorszenie warunków drogowych, niezapowiedziany strajk służb granicznych, wypadek drogowy nie spowodowany z winy kierowcy przewoźnika, wojna, rozruchy, czasem orzecznictwo do okoliczności takich zalicza rozbój z użyciem przemocy dokonany na kierowcy, itp. Są to zdarzenia nadzwyczajne i przemożne, zbliżone do zdarzeń określonych jako siła wyższa. Jednak opóźnienie spowodowane wadami pojazdu (art. 17 ust.3) lub zaniedbaniami pracowników lub osobami którymi się przewoźnik posługuje przy wykonywaniu przewozu (art.3) nie zwalnia przewoźnika od odpowiedzialności.