Jak czytać list przewozowy CMR

ID-100140210Jest czymś niezwykle interesującym, mimo, iż żaden akt prawny nie określił graficznej formy listu przewozowego CMR, to jednak jego postać w obrocie gospodarczym utrwaliła się w jednorodnej postaci w całej Europie, za sprawą wzoru opracowanego przez IRU po wejściu w życie Konwencji CMR. Także numeracja poszczególnych pól listu przewozowego jest w zasadzie jednorodna niezależnie od kraju jego wystawienia. W ogóle sama idea numerowania poszczególnych pól listu wzięła się zapewne stąd, iż dokument ten sporządzany jest we wszystkich europejskich językach i przypisanie poszczególnym polom numeru pozwalało na odczytanie tego listu, nawet gdy czytelnik nie znał języka w którym był wystawiany. Co więcej, kolorystyka poszczególnych egzemplarzy listu przewozowego unifikuje się, mino że normy tej nigdzie nie zapisano. Pierwszy egzemplarz ma często kolor czerwony, drugi niebieski, a trzeci i następne są koloru czarnego. Dokument ten w formie jakiej go znamy, jest zatem wynikiem zmysłu praktycznego uczestników obrotu gospodarczego i triumfu zwyczaju nad prawem stanowionym, co w naszej przeregulowanej przepisami prawem rzeczywistości jest zjawiskiem unikatowym.

Zdarza się nawet, że organy administracji kwestionują listy przewozowe, które mają inną formę, niż przyjęta powszechnie w obrocie, np. mające postać wydruków bez zaznaczonych numerowanych tabel, mimo iż dokumenty te mają wszystkie cechy listu przewozowego określanego przez Konwencję o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) sporządzonej w Genewie 19 maja 1956 r. Bo taka jest oficjalna nazwa aktu prawnego powszechnie znanego jako Konwencja CMR. A dlaczego CMR? Ponieważ językiem traktów międzynarodowych w czasie powstania tej umowy był język francuski, to nazwa CMR jest akronimem pochodzącym od francuskiej nazwy tej konwencji „Convention relative au contrat de transport international de marchandises par route Pierwsza, przedostatni i ostatni wyraz tworzą skrótowiec „CMR”. Skrót ten rozciągnął się z czasem i na list przewozowy zwany od niemożliwego do ustalenia momentu listem CMR. Jakże różny jest ten zunifikowany, uporządkowany dokument, w porównaniu z jego krajowym odpowiednikiem, pozbawionym wszystkich tych cech i sprowadzonym często do pospolitego kwitu magazynowego.

Czym zatem jest list przewozowy. Jego zasadnicza funkcja polega na dokumentowaniu istotnych zdarzeń związanych z przewozem. W sensie prawnym list przewozowy jest zasadniczym dowodem na treść zawartej umowy oraz wykonywaniem umowy przewozu. Dlatego wystawiany jest w co najmniej trzech egzemplarzach z czego pierwszy egzemplarz zostaje u nadawcy (wpisanego w liście przewozowym), drugi egzemplarz wydawany jest wraz z wydaniem przesyłki odbiorcy, a trzeci jest przeznaczony dla przewoźnika jako dowód wykonania umowy przewozu. Pamiętajmy, że każdy z tych trzech dokumentów ma rangę oryginału. W praktyce liczba egzemplarzy listu przewozowego jest większa, z różnych przyczyn . m.in. dlatego że spedytor zazwyczaj żąda przesłania dla siebie trzeci egzemplarza. Liczba trzech listów jednak obowiązkowa, ażeby dokumentacyjna funkcja listu przewozowego mogła być realizowania.

Podane poniżej numery pól odnoszą się do załączonego do artykułu w formacie pdf wzoru listu przewozowego (patrz: plik cmr_wzor

Nie zawsze treść listu przewozowego odpowiada rzeczywistej relacji prawnej jaka zachodzi między przewoźnikiem a jego zleceniodawcą (nadawcą, w rozumieniu prawa przewozowego). Wystarczy spojrzeć na poz.1 listu (1). W rubryce tej wpisuje się nadawcę. Zazwyczaj jednak nadawca wpisany w liście przewozowym, nie jest stroną umowy przewozu, którą przewoźnik zawiera z zupełnie inną osobą, zwykle spedytorem, na podstawie odrębnego dokumenty zlecenia przewozowego lub spedycyjnego. Nie w tym nic nadzwyczajnego i zapis w liście przewozowym nie zmianie relacji prawnej w jakiej pozostaje przewoźnik ze swoim zleceniodawcą. Jakkolwiek wpis w liście przewozowym korzysta z domniemania jego zgodności z rzeczywistością, to jednak posiadając dowód przeciwny do tego wpisu możemy to domniemanie wzruszyć (art. 9 Konwencji).

Istotne jest to, że pierwszy egzemplarz listu przewozowego zostaje u nadawcy wskazanego w liście przewozowym i wraz z innymi danymi w nim wpisanymi stanowi dowód wydania przesyłki określonej w treści listu przewozowego. Pierwszy egzemplarz listu przewozowego pełni ważną funkcję, o której będzie mowa dalej, a związaną z dysponowaniem przesyłką i skutecznością instrukcji wydawanych w trakcie przewozu przez nadawcę.

W rubryce drugiej (2) wpisywany jest odbiorca przesyłki, czyli podmiot uprawniony do odbioru przesyłki, który lub w imieniu którego składany jest podpis w rubryce nr 24 przy wydawaniu przesyłki. Adres odbiorcy przesyłki może się jednak różnić od miejsca przeznaczenia przesyłki, które wpisywane jest w pkt 3 listu przewozowego (3). Istotne jest to żeby miejsce wydania przesyłki było określone dokładnie, tak żeby nie było trudności z odnalezieniem go. Zazwyczaj są wyspecjalizowane i znane na ogół przewoźnikom centra logistyczne lub produkcyjne. Czasem zdarza się jednak, że miejsca te opisane są w sposób ogólny np. plac budowy w jakiejś miejscowości. Trzeba się wówczas postarać o dokładniejsze dane np. kilometr drogi, wskazanie pobliskiego numeru posesji itp. tak ażeby uniknąć wydania towaru osobie nieuprawnionej lub wyładowania w miejscu innym niż zamierzony przez nadawcę. Z darzyło mi się w mojej praktyce bronić przewoźnika, który wyładował materiały nie na tej budowie co trzeba w tym samym mieście. Zatem teoretyzujemy. Skoro jesteśmy już przy wydawaniu towaru to pamięta trzeba o wspomnianej już szczególnej roli pierwszego egzemplarza listu przewozowego. Dokument ten zabezpiecza towar przed wydaniem nieuprawnionemu i pełni tu szczególną funkcję. Jeżeli bowiem w trakcie przewozu zajdzie potrzeba wydania towaru w innym miejscu niż ten wskazany w liście przewozowym i takie dyspozycje przewoźnik otrzyma od swojego nadawcy to wówczas powinien zażądać przedstawienia pierwszego egzemplarza listu przewozowego CMR w którym wpisane będzie zmiana dyspozycji. Bez okazania takiego dokumentu przewoźnik nie powinien wykonać instrukcji i powinien trzymać się treści listu przewozowego co do miejsca przeznaczenia przesyłki. To bowiem nadawca wskazany na liście wie gdzie chce ażeby dotarł towar i wyartykułował to w treści listu, który w pierwszym egzemplarzu u niego pozostał. Jeżeli jego wolą jest zmiana miejsca przeznaczenia lub wydania innemu odbiorcy, a ma to miejsce przed wydaniem ładunku odbiorcy, to wówczas instrukcję tę należy wpisać do tego egzemplarza listu i powinna ona być okazana przewoźnikowi. W razie nie dochowania tego warunku i wydania towaru w innym miejscu niż wskazany w liście przewozowym, przewoźnik narażą się na zarzut wydania towaru nieuprawnionemu i bolesną odpowiedzialność cywilną. Dodam tylko, że w razie wydania przesyłki nieuprawnionemu zazwyczaj towarzystwo ubezpieczeniowe nie udziela ochrony. Wyjątkiem od tej uciążliwej procedury wykonania instrukcji zmiany miejsca wydania ładunku za okazaniem pierwszego listu przewozowego, jest przypadek gdy po przybyciu ładunku na miejsce odbiorca odmawia przyjęcia przesyłki. Wówczas należy się stosować do instrukcji nadawcy bez potrzeby żądania okazania pierwszego listu przewozowego (dla dociekliwych proponuję lekturę art. 12 i 15 Konwencji CMR).

Wracamy do rubryki 4 listu przewozowego. Tam wpisuje się miejsce załadunku. Może mieć to znaczenie np. w przypadku gdy wchodzi w grę odpowiedzialność załadowcy, a nadawca ma kilka magazynów. Dzięki tej informacji będziemy wiedzieli gdzie szukać, odpowiedzialnego np. za nienależyte opakowanie przesyłki, lub wydanie niewłaściwej partii towaru, albo w jakim miejscu trzeba przejrzeć monitoring w razie zaginięcia części przesyłki i reklamacji odbiorcy. Pamiętajmy, umowa jest na złe, anie dobre czasy i każda informacja może być przydatna w razie kłopotów.

W pozycji 5 wpisujemy dokumenty, które towarzyszą przesyłce zazwyczaj jest to faktura lub lista przesyłowa ze specyfikacją towaru, mogą być to i inne dokumenty związane z procedurami celnymi. Obowiązkiem nadawcy jest dostarczenie wszelkich dokumentów i udzielenia wyjaśnień związanych z formalnościami celnymi, a przewoźnik nie ma obowiązku sprawdzać czy dokumenty i informacje są „ścisłe i dostateczne”, jak czytamy w art. 11 Konwencji.

W pozycjach 6-12 zamieszcza się opis przesyłki. Wariantów tu może być całe mnóstwo. Istotne jest żeby zapis był zrozumiały i poddający się weryfikacji przez kierowcę działającego przy przyjmowaniu przesyłki w imieniu przewoźnika. Szczególny niepokój powinny budzić zapisy opisujące przesyłkę w sposób nie dający się zweryfikować np. liczbą pudełek, których nie można policzyć, zamiast liczbą palet. W razie jakichkolwiek wątpliwości kierowca powinien wpisać do listu przewozowego zastrzeżenia, np. nie można przeliczyć pudełek. Takie same zastrzeżenia trzeba wpisywać w razie zastrzeżeń co do opakowania i stanu przesyłki (np. świeżości produktów spożywczych). Czasem towar może podlegać ograniczeniom w przewozie i jego przyjęcie może być nie lada kłopotem dla przewoźnika, np. przyjecie do przewozu używanych opon (zamiast nowych) jest przewozem odpadu wymagającym specjalnego zezwolenia. Trzeźwość, refleks i asertywność są tu konieczne, ponieważ, w razie braku zastrzeżeń przewoźnika wpisanych do listu przewozowego uważa się, że towar i jego opakowanie było w dobrym stanie w chwili przyjęcia przesyłki przez przewoźnika i że liczba sztuk , jak i cechy i numery zgodne były z oświadczeniami w liście przewozowym (art. 9 ust.1 Konwencji CMR). Natomiast przyjęcie towaru wyłączonego z przewozu lub którego przewóz jest ograniczony, np., odpadu, może powodować odpowiedzialność administracyjną i karną.

Istotnym elementem opisu przesyłki jest waga towaru, ponieważ w razie szkody w przesyłce odszkodowanie oblicza się przy uwzględnieniu wagi brutto utraconego lub uszkodzonego ładunku. Obecnie odszkodowanie wynosi ok. 45 zł. za 1 kg utraconego lub zniszczonego ładunku.

W poz. 13 mogą być wpisywane najróżniejsze instrukcje nadawcy, którymi związany jest przewoźnik, zazwyczaj jest to temperatura przewozu, obowiązek awizacji wydania przesyłki, zakaz przeładunku, zatrzymywanie się na parkingach strzeżonych etc. Problem pojawia się zazwyczaj wtedy gdy instrukcja wpisana w liście CMR różni się od instrukcji w zleceniu przewozowym np. co do temperatury przewozu. Trzeba podjąć działania w kierunku uzgodnienia tych wartości. Ja przychylam się poglądowi że w razie sprzeczności tych danych, dane w liście przewozowym CMR przeważają, jako pochodzące od rzeczywistego ekspedytora przesyłki, który jest „bliższy” ładunkowi niż spedytor, który może mieć siedzibę w innym kraju niż załadunek towaru, a umowa przewozu jest tylko jednym z elementów operacji transportowej, na którą może składać się łańcuch umów przewozu i spedycji. Sprawa nie jest jednak jednoznaczna, najlepszym rozwiązaniem jest uzgodnienie, nawet jeśli nie będzie o nie łatwo. No ale wiadomo, że co dobre nigdy nie jest łatwe, a złe na wyciągnięcie ręki.

W poz. 14,15 i 20 zapisuje się postanowienia odnośnie przewoźnego. Nigdy nie widziałem tych pół wypełnionych, choć teoretycznie można tam wpisać że zapłata frachtu następuję przez odbiorcę i w takim wypadku przewoźnikowi służy nawet prawo zastawu na przesyłce do czasu zapłaty. Przepisy Konwencji w tym zakresie, są tyleż zacne, co nie stosowane w praktyce.

W poz. 19 można wpisać postanowienia dodatkowe, np. kwotę specjalnego interesu w dostawie. Wpis taki powinien zaalarmować kierowcę , ponieważ zapis taki powoduje zwiększenie odpowiedzialności przewoźnika ponad wspomnianą kwotę 8,33 SDR (ok. 45 zl.) za kg wagi brutto ładunku. Oczywiście zwiększenie odpowiedzialności jest możliwe, ale w praktyce niezmiernie rzadki spotykane i zapis w tej rubryce zapobiegliwy kierowca powinien przed przyjęciem listu przewozowego czyli jego podpisaniem skonsultować z pracodawcą. Tak więc pamiętajmy jakiekolwiek kwoty pieniężne wpisane do listu wymagają szczególnej uwagi.

W poz. 16 i 17 wpisuje się dane przewoźnika. Ważne żeby posługiwać się pełną nazwą, znane mi są ogóle warunki ubezpieczeń OCP, w których brak identyfikacji przewoźnika skutkuje odmową wypłaty odszkodowania w razie szkody w przewozie. Jest też tam miejsce na wpisywanie kolejnych przewoźników, choć zgodnie z orzecznictwem przewóz sukcesywny ma miejsce przez samo przyjęcie listu bez potrzeby wpisywania jakichkolwiek danych. Zainteresowanych odsyłam do art. 34 i nast. Konwencji.

W poz. 18 jest miejsce na wniesienie uwag przez przewoźnika i ich uzasadnienie, np. nie można przeliczyć liczby paczek ponieważ ładunek ostretchowany, owoce mają cechy porażenia lub są pomarszczone, ładunek cuchnie, palety niestabilne, brak usztywnienia etc. Piszemy co widzimy i co się nam nie podoba, bazujemy na swoim doświadczeniu.

Doszliśmy do pkt.22 w którym nadawca składa swój podpis lub pieczęć, albo oba te znaki łącznie. Poz. 23 to podpis przewoźnika, zazwyczaj kierowcy który działa w jego imieniu. Powinien być złożony sprawdzeniu ładunku i poprawności listu przewozowego oraz ewentualnym wniesieniu uwag. Trzeba pamiętać najpierw uwagi a potem podpis, bo po złożeniu podpisu może nie być okazji do złożenia zastrzeżeń. Brak możliwości obejrzenia i policzenia przesyłki także powinien być wskazany w liście przewozowym jako zastrzeżenie.

Poz. 24 to potwierdzenie odbioru ładunku. Bardzo ważna część listu przewozowego. Stanowi pokwitowanie odbioru ładunku i drugiego egzemplarza listu przewozowego. W razie wątpliwości co do tożsamości odbierającego ładunek należy żądać wylegitymowania się i wpisania numerów dokumentu do listu przewozowego, a także potwierdzenia uprawnień tej osoby do działania w imieniu odbiorcy. W tym miejscu odbiorca może także złożyć zastrzeżenia do stanu przesyłki lub zastrzeżenie o opóźnieniu. Jeśli tego nie uczyni to przyjmuje się, że ładunek dotarł w stanie opisanym w liście przewozowym.

cmr_wzor

One thought on “Jak czytać list przewozowy CMR

  1. Witam, mam pytanie odnośnie (2) i (3) – odbiorca i miejsce przeznaczenia. Czy zgodne z prawem będzie wpisanie jako odbiory firmę X widniejącą na fakturze, wysyłka do firmy Z – z tym, że X ma siedzibę w innym kraju UE niż Z.
    Dla przykładu:
    wysyłka z Polski – odbiorcą / fakturowaną firmą jest X z Niemiec a dostawa produktu do Z na Węgry.
    Dziękuję

Comments are closed.